CÁ SAY

Bùi Tom

Đoàn 3002 chúng tôi vào chiến trường Tây Nguyên , không ai thoát cái đói ở Tây Nguyên nó dai dẳng ,dằn vặt người lính suốt cả ngày , đến lỗi Rừng cũng đói ! ở Tây Nguyên ngoài do địa hình xa sôi cách trở ,việc cung cấp lương thực thực phẩm khó khăn ,còn một nhẽ các cụ chỉ huy ở Tây nguyên vì quyết tâm bám tru Tây nguyên nên chỉ xin hậu phương tiếp tế súng đạn thôi còn lương thực ,thực phẩm thì xin tự túc .Rừng Tn nhiều thú , đất Tây Nguyên màu mỡ ,nhưng không phải lúc cần là có nên cái đói cứ quấn lấy người lính Tây Nguyên .Nhưng cũng chính vì thế mà các anh lính Tây Nguyên có rất nhiều tài :săn bắn giỏi ,phát nương làm rẫy giỏi , đánh cá giỏi,ca cóng giỏi và đánh nhau cũng rất giỏi !

Các bạn ở Tây Nguyên ,ca cóng nhiều đã bao giờ ăn phải cá say chưa ?còn nhớ cái say như thế nào không ?
Cũng vào tầm mùa này ,cuối mùa mưa , đầu mùa khô ,khi những con suối đã hiền hòa dần ,là lúc có điều kiện bắt cá dễ nhất .Bắt cá có thể đánh lưới ,có thể bắn , đâm ,mìn ,nhưng muốn bắt được nhiều và dài ngày thì phải học đồng bào làm sa cá .việc làm sa phải chọn được vị trí thích hợp ,thời điểm thích hợp .vị trí làm sa phải chọn chỗ suối bắt đầu thu hẹp ,sâu chừng một mét nước ,trước đó phải có một vụng sâu ,có khả năng cá về đấy tạm trú nhiều …và kết hợp con mắt phán đoán tinh tường của người đi săn có thể vận dụng mà chọn vị trí cho tốt nhất !
Việc làm sa trước tiên là đắp đập dâng nước lên cao chừng một mét , để chừa một khoảng chừng 2,5 đến 3m , đập đắp thấp hơn cho nước tràn qua chừng 10 đến 15 cm nước ,dưới hạ lưu dùng tre cỡ gần bằng cổ tay ken sát nhau thành một cái sàn ,vững chắc ,người có thể đứng lên trên mà bắt cá được ,sàn hình phễu , đầu to ôm lấy phần thác nước đã chừa ra cho nước chẩy vào ,phần dưới nhỏ hơn chừng 1m được nâng cao hơn ,xung quang sàn được vây thành cao chừng 70cm cho cá không quăng qua được ,trên phía thượng lưu dùng tre nhỏ hay cót ghép nghiêng thoải cho cá dễ vượt lên chỗ nước chẩy ,thế là được một cái sa cá .
Khi sa bắt đầu tháo nước ,cá nhỏ có thể qua ngay ,nhưng cá to phải chờ lúc yên tĩnh ,nhất là về đêm .Ngồi chờ cá lên sa rất là hồi hộp !cá nhỏ thì chỉ việc nhặt trên sàn là được ,nhưng khi vớ cá to 5,7 cân là cũng trật vật lắm ,vồ một cái chưa chắc được ngay ,cá trơn ,sàn trơn cứ như đánh vật ,còn khi cá say lên sa thì đúng là vật thật ,cá say lên là lên đàn 5,6 con ,cá say rất khỏe không thể dùng tay không mà bắt được ,lúc đó phải có 2 người trên sàn ,mỗi người cầm một đoạn tre bằng cổ tay làm gậy đập ,mỗi con phải đập 2,3 cái mới nằm yên cho mình bắt .Cá say trông giống con cá trắm đen ,thường cỡ 5-7 kg ,có con đến ngót chục cân ,thịt rất thơm và ngon ,ngậy ,nếu con nào có trứng thì hai buồng trứng dài chừng 20cm như trứng cá thủ, khi đã kho lên thì mùi thơm quyến rũ của nó đánh đổ tất tật cánh lính đang đói khát ,thiếu chất ở TN ,mặc dù có nghe tiếng đồn là ăn vào sẽ say nhưng không thằng lào là tránh được ,có thằng phản ứng nhanh mới ăn 2,3 miếng là cổ đã thấy lờm lợm ,bụng nhâm nhẩm ,chút sau là lôn thốc lôn tháo ,song rồi vẫn thấy vô lý ,nó sống được sao mình không ? thế là lại tìm cách chế biến ,nghe nói cho thêm vào mấy ngọn lá săng lẻ ,hay cho cái đinh vào lấu với cá sẽ khử được chất say !nhưng rồi những cải tiến đó chỉ kéo dài thời gian trước khi bị say thôi !cuối cùng vẫn bị nó vật . không biết tên cá say có từ bao giờ ?chắc là chỉ do cánh lính TN đặt cho thôi ,nghe đâu chúng ăn nhiều quả Mã tiền trên thượng nguồn lên chúng mới có chất say vậy !
Không biết ngoài Tây Nguyên ra còn ở đâu có loại cá say ấy nữa không ?và chắc bây giờ ,rừng bị phá nhiều ,suối làm thủy điện nhiều sẽ không còn giống cá ấy nữa ?kể các bạn nghe như là một kỷ niệm về núi rừng Tây Nguyên .